Osobista odpowiedzialność członków zarządu spółki za zobowiązania spółki (w tym podatkowe; z tytułu składek ZUS; zwrot dotacji)

Osobista odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Zgodnie z przepisem art. 299 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (dalej: k.s.h.) członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter osobisty, odszkodowawczy, subsydiarny wobec spółki.

Dochodzenie roszczenia na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. wymaga dysponowania tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce (choć istnieją wyjątki od tej zasady). W postępowaniu zainicjowanym na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. na wierzycielu spoczywa ciężar dowodowy wykazania bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyła całego majątku spółki, a wierzyciel wykorzystał wszelkie sposoby egzekucji.

The,Client,Is,Telling,The,Story,To,Consult,The,Lawyer

Bezskuteczności egzekucji wierzyciel może dowodzić m. in. za pomocą:

  • postanowienia organu egzekucyjnego o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec spółki z uwagi na bezskuteczność egzekucji,

  • postanowienia sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z uwagi na brak majątku wystarczającego na pokrycie postępowania upadłościowe,

  • odpisu z KRS spółki, w którym zamieszczone są wpisy o bezskuteczności egzekucji prowadzonych przeciwko spółce przez innych wierzycieli.

Członkowie zarządu mogą uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wskażą wierzycielowi majątek spółki, z którego egzekucja nie była prowadzona, a jej przeprowadzenie doprowadzi do zaspokojenia wierzyciela.

W sytuacji, w której wytoczono przeciwko spółce powództwo i wydano orzeczenie po utracie przez członka zarządu statusu członka zarządu, istnieje możliwość, by członek zarządu uwolnił się od odpowiedzialności przez wykazanie w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 299 k.s.h., że wierzytelność przeciwko spółce (stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu) nie istnieje.

Zgodnie z przepisami art. 299 § 2 k.s.h. członkowie zarządu mogą również uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykażą, że:

  • We właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Z konstrukcji okoliczności zwalniających od odpowiedzialności wynika, że ratio legis art. 299 k.s.h. jest ponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki przez tych członków zarządu, za urzędowania których zaistniały przyczyny uzasadniające zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

  • Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka zarządu. Przesłanka braku winy określona w ww. przepisie wiąże się wyłącznie z zaniechaniem zgłoszenia wskazanego w tym przepisie wniosku, a nie z powstaniem stanu bezskuteczności egzekucji oraz wpływu członka zarządu na powstanie tego stanu.

  • Pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Domniemywa się, że szkoda wyrządzona wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności wierzyciela. Domniemanie to ma charakter wzruszalny i członek zarządu może wykazać, że szkoda jest mniejsza niż wysokość niezaspokojonej wierzytelności. Szkodą w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. jest różnica pomiędzy poziomem hipotetycznego zaspokojenia w toku postępowania upadłościowego a poziomem rzeczywiście uzyskanego zaspokojenia roszczeń wierzyciela.

Członkowie zarządu mogą również podjąć obronę w oparciu o przepis art. 5 k.c., dowodząc sprzeczności roszczenia wierzyciela z zasadami współżycia społecznego.

Osobista odpowiedzialność członków zarządu spółki akcyjnej

Przepisy art. 299 k.s.h. regulują osobistą odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W przypadku spółki akcyjnej członkowie zarządu ponoszą osobistą odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki na podstawie przepisów art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (dalej: p.u.).

Osobista odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej za zobowiązania o charakterze publicznoprawnym

Za zaległości podatkowe, a także z tytułu nieopłaconych składek ZUS i obowiązku zwrotu dotacji, obciążających spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie ich zarządów na podstawie przepisów art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej: o.p.), jeżeli egzekucja z majątków spółek okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Zgodnie z przepisem art. 116 ust. 2 o.p. odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 o.p. oraz art. 52a o.p. powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Ordynacja podatkowa posługując się określeniem pozaustawowym - „pełnienia obowiązków” nie zawiera wyjaśnienia, co przez ten zwrot należy rozumieć. Konieczne w tej sytuacji jest posłużenie się słownikowym znaczeniem tego pojęcia (to jest takim, które występuje w języku potocznym). Okazuje się, że jest to termin wieloznaczny. Może oznaczać: pełnienie, sprawowanie, wykonywanie określonych czynności bądź funkcji. Może również oznaczać: obejmowanie bądź piastowanie jakiegoś stanowiska. (por. "Słownik języka polskiego" pod red. M. Szymczaka Wyd. Naukowe PWN W-wa 1992; "Słownik poprawnej polszczyzny" pod red. A. Markowskiego - tegoż Wydawnictwa W-wa 1999; "Słownik frazeologiczny języka polskiego" Wiedza Powszechna W-wa 1967; M. Bańko, M. Krajewska "Słownik wyrazów kłopotliwych" PWN W-wa 1999).

Interpretując zakres pojęcia "pełnienie obowiązków" w rozumieniu przepisu art. 116 § 2 o.p. należy zatem rozstrzygnąć, czy chodzi tu o formalne (bierne) sprawowanie funkcji członka zarządu, czy też rzeczywiste (czynne) wykonywanie związanych z tą funkcją zadań.

W orzecznictwie sądów administracyjnych istnieje rozbieżność w interpretacji powyższego sformułowania. Część sądów utożsamia pojęcie „pełnienia obowiązków” z zajmowaniem stanowiska od momentu powołania do dnia odwołania, odrzucając jednocześnie możliwość uwzględnienia przy dokonywaniu jego wykładni okoliczności faktycznych, dotyczących możliwości rzeczywistego oddziaływania na sprawy spółki przez osobę tylko formalnie powołaną na to stanowisko i figurującą w rejestrze jako członek zarządu. Istnieją jednak interpretacje, zgodnie z którymi negatywne konsekwencje związane z przeniesieniem odpowiedzialności ze spółki na członka zarządu nie mogą dotyczyć tych członków zarządu spółki, którzy nie mieli w istocie żadnego wpływu na bieg spraw spółki w czasie powstania zaległości.

Pełniący obowiązki członkowie zarządu mogą uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wskażą organowi majątek spółki, z którego egzekucja nie była prowadzona, a jej przeprowadzenie doprowadzi do zaspokojenia organu.

Zgodnie z przepisami art. 116 ust. 1 pkt 1) o.p. w przypadku bezskuteczności egzekucji wobec spółki, członkowie zarządu, którzy pełnili obowiązki, mogą również uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykażą, że:

  • We właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne.

  • Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu. Przyczyny braku winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości mogą mieć różne podłoża i charakter. Przykładowo, członek zarządu może po zakończeniu pełnienia funkcji uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania finansowe spółki, wykazując, że w okresie pełnienia przez niego funkcji członka zarządu nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości – były członek zarządu nie jest bowiem uprawniony do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki w przypadku zaistnienia ku temu przesłanek po zakończeniu funkcji.

Odpowiedzialność na podstawie art. 116 o.p. jest surowsza w porównania z tą na gruncie k.s.h. i p.u., ponieważ członkowie zarządu odpowiadający na podstawie art. 116 o.p. nie mogą zwolnić się z konieczności poniesienia należności publicznoprawnej przez wykazanie, że pomimo niezłożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody. Pozbawienie członka zarządu możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności z uwagi na brak szkody wierzyciela, należy ocenić, jako naruszające zasadę równości wobec prawa wyrażoną w art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Nierówność przejawia się w tym, że członek zarządu, który zainicjował postępowanie upadłościowe spółki w czasie właściwym, w wyniku którego nie doszło do zaspokojenia organu, nie ponosi osobistej odpowiedzialności za niezaspokojone zobowiązanie z uwagi na przesłankę ekskulpacyjną określoną w przepisie art. 116 ust. 1 pkt 1) lit. a) o.p. Tymczasem członek zarządu, który nie złożył wniosku o upadłość w czasie właściwym, odpowiada za niezaspokojone zobowiązanie bez względu na to, że zainicjowanie w czasie właściwym postępowania upadłościowego i tak nie doprowadziłoby do zaspokojenia organu w tym postępowaniu.

Ciężar dowodowy wykazania powyższych faktów spoczywa na członkach zarządu. To członkowie zarządu muszą podnieść określone zarzuty i podjąć odpowiednią inicjatywę dowodową.

Świadczę usługi prawne dla moich klientów głównie na terenie Gdynia/Gdańsk/Sopot (Trójmiasto) w sprawach rodzinnych oraz karnych. Natomiast w przypadku spraw cywilnych, egzekucyjnych i zabezpieczających oraz gospodarczych obsługuję również klientów z Całej Polski. Specjalizuję się również w obsłudze prawnej rolników w szerokim zakresie. Zapraszam Serdecznie do Kontaktu.

Adwokat Damian Niedźwiedzki

Skontaktuj się z nami!